Tuz Tüketimi
Sofra tuzu sodyum ve klorür iyonlarından oluşan basit ama hayati bir maddedir. Mutfakta kullanımının yanı sıra tarım , hayvancılık gıda, tıp ve sanayiinin bir çok alanında önemli rol oynamaktadır. Denizler , tuzlu gölle ve tuzlu su kaynaklarından sıvı veya kaya tuzu şeklinde katı halde bulunmaktadır. Besinlerle birlikte doğal olarak da vücuda alınmaktadır. Lezzet vermenin yanında vücut sıvılarında olması gereken sodyumunda en önemli kaynağıdır. Sodyumun organizmada birçok işlevi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, kan basıncı düzenleme , sinirlerin uyarılması ve sıvı - elektrolit dengesinin sağlamasıdır Fazla tüketim , Hipertansiyon, Kardiyovasküler hastalık, kanser, osteoporoz, böbrek hastalıkları ve obezite gibi bir çok hastalıkla ilişkili bulunmuştur.
Günlük tuz tüketimi 5 gramdan az tutulması önerilmektedir. Türkiye'de tuz tüketimi 15 gram olduğu bilinmektedir. Piyasada çeşitli tuzlar satılmaktadır. Kaya tuzu, himalaya tuzu, deniz tuzu, bambu tuzu, rafine tuzu bulunmaktadır.
Tüm dünyada hipertansiyon hasta sayısının 1,3 milyarı geçtiği ve bu hastaların %17-30 unun aşırı sodyum tükettiği belirtilmiştir. Son yıllarda yapılan analizler tüm dünya genelinde 2006 - 2015 e kadar 8,5 milyon ölümün sadece diyetteki sodyumun azaltılması ile önlenebileceği göstermiştir.
Yüksek kan basıncı dünyadaki tüm ölümlerin %13 ünden sorumludur. Ayrıca sodyum alımının çocuklardaki kan basıncı düzeyinin üzerine etkisi olduğu bilinmektedir. Yüksek oranda tuz tüketimi çocukların ileriki yaşamlarında hipertansiyon gelişimine yatkınlık gösterdiği tespit edilmiştir. Yüksek sodyum alımının tuz tadı reseptörlerini baskıladığı ve bununda ileride çocukların daha fazla tuz içeren besinler tercih etmelerine sebep olduğu tahmin edilmektedir.
Tuz tüketimi ve Sağlık
1.Yüksek tuz tüketimi (Sodyum için 2 gram/gün tuz için 5 gram/gün) ve yetersiz potasyum tüketimi (3,5 gram/ günden az) yüksek kan basıncına neden olur ve kalp hastalıkları ve inme riskine neden olur.
2.Dünyada bir çok kişi önerilenin üzerinde tuz tüketmektedir. (Ortalama 9-12 gr/ gün önerilen maksimum düzeyin 2 kat fazlasıdır.)
3.Günlük tuz tüketiminin yetişkinlerde 5 gramın altına düşürülmesi, kan basıncının azaltılmasına kal damar hastalıkları, inme ve koroner kalp hastalıkları riskinde azalmaya yardımcı olur.
4.Dünya Sağlık Örgütü küresel olarak üye ülkelerin toplumda tuz alımının azaltılması konusunda gönüllü hedefler belirlemiştir. (2025 e kadar %30) Tuz alımının azaltılması toplumda sağlık göstergelerini geliştiren en etkili maliyet etkin uygulamaktadır.
5.Küresel tuz tüketiminin azaltılarak önerilen düzeylerde tuz tüketilmesi ile her yıl 2,5 milyon ölümün önlenebileceği tahmin edilebilmektedir.
Uzm. Dr. Ali Türedi
Dahiliye Uzmanı