Dünya Sağlık Örgütü ( DSÖ ) insan sağlığını tehdit eden ve önlenebilir bir etken olan tütün ve türün ürünlerinin özellikle sigaranın önemine dikkat çekmektedir. Sigara ve türevlerinin özellikle kalp damar hastalıkları ile akciğer kanserleri olmak üzere birçok kanserin oluşumunda çok önemli bir payı vardır. Bu bağlamda ülkemizde 9 Şubat tarihi, sağlıklı yaşam bilincini genişletmek, sigara ve diğer türün ürünleri kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak ve bu ürünleri kullananlarda bırakmaya teşvik edici programlar uygulanması amacıyla ‘Sigarayı Bırakma Günü’ olarak kutlanmaktadır.
Bilindiği üzere sigara ve diğer tütün ürünlerinin neden olduğu kalp-damar hastalıkları, kanser, KOAH ( kronik obstruktif akciğer hastalığı ) gibi dolaşım ve solunum sistemi hastalıkları dünyada en sık görülen ölüm sebepleri arasında yer almaktadır.
DSÖ verilerine göre genç kuşak içinde sigara ve diğer türün ürünleri kullanımı 40 milyonu aşmış bulunmaktadır. Her yıl 7 milyondan fazla tütün ürünü tüketicisinin doğrudan tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıkları nedeni ile, 1.2 milyon kişinin ise pasif maruziyet nedeni ile yaşamını yitirdiği bilinmektedir. Bunun yanısıra her 10 kişiden 9’unun 18 yaşından önce sigara kullanmaya başladığına dikkat çekilmektedir.
DSÖ’nün 2021 yılında tütün ürünlerini kullanmayı bırakmak için oluşturdukları ‘Bırakmak için 100’den Fazla Neden’ anketinde ilk sırada ‘ Sigara içenlerde Covid-19 hastalığını ağır geçirme ve hastalık nedeni ile ölme riski daha yüksektir’ maddesi yer almaktadır. Bilimsel araştırmalar; sigara içenlerde Covid-19 geçirme riskinin içmeyenlere göre 14 kat arttığını, bu kişilerin Covid-19’a karşı bağışıklık sistemlerinin daha düşük olduğunu göstermiştir. Ayrıca sigara kullanan ve Covid-19 geçiren hastalarda sigara kullanmayanlara oranla hastalığı ağır geçirme ve yoğun bakım gereksinimi daha yüksek bulunmuştur.
Sigara sağlığı tehdit eden önemli bir unsur olmasının yan ısıra ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. Sigara kullanımı sonrası söndürülmemiş izmaritleri ciddi orman yangınlarına ve buna bağlı can kayıplarının önemli bir sebebi olmaya devam etmektedir. Ayrıca çoğunluğu plastik olan milyonlarca ton tütün ambalaj atığı da çevreye ve ekosisteme zarar vermektedir.
Ülkemizde yasal düzenlemelerin yanında sigaranın zararları konusunda toplumsal farkındalık oluşturmak ve sigarayı bırakmak isteyenlere ‘ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı’ gibi ücretsiz destek sağlanmaktadır. Ayrıca “Tütün ve Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun” 4207 Sayılı Kanun hükümlerine aykırı olarak kapalı alanlarda tütün ürünlerinin tüketilmesi durumunda "Yeşil Dedektör" gibi sigara ile mücadelede önemli uygulamaları yürütmektedir.
Ülkemizde Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü'nün de dikkat çektiği "Pasif Maruziyetine Önlem" tütünle mücadelede büyük önem arz etmektedir. Sigara dumanına maruz kalma olarak tanımlanan “pasif maruziyet” kişi sigara içmese bile sigara dumanından yoğun olarak etkilenmesi olarak tanımlanmaktadır. Aktif içicilik ve ikinci el maruziyet (pasif maruziyet) kanıtlanmış riskler içermektedir. İkinci el sigara dumanı; lösemi, lenfoma, santral sinir sitemi tümörleri ve karaciğer kanserine sebep olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, pasif maruziyet ile de akciğer kanseri riskinin arttırdığı ortaya çıkmıştır.
Sigara bırakma konusunda başarı gösteren pek çok kişinin çeşitli denemelerin ardından bu başarıya ulaştıkları bilinmektedir. ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı, sigara bırakmak isteyen bireyleri, yapılan motivasyonel görüşmeleri ile bırakma girişiminde bulunmaları için teşvik etmektedir. Danışma Hattı tarafından, bırakma kararı alan bireylere bu süreçte rehberlik edilerek, ortaya çıkabilecek nikotin yoksunluk belirtileri ile baş etmeye yönelik davranış değişiklikleri hakkında danışmanlık verilmektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Hayriye Bektaş Aksoy
Göğüs Hastalıkları Uzmanı