GARD Türkiye kapsamında, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Türk Toraks Derneği ve Türkiye Ulusal Allerji ve Klinik İmmünoloji Derneği işbirliği ile Dünya Astım Günü (Mayıs ayının ilk Salı günü) etkinlikleri kapsamında, ülkemizde 2019 yılında da toplum ve sağlık çalışanları için eğitim ve farkındalık toplantıları düzenlenmekte ve “Astımınızla Sağlıklı Yaşayabilirsiniz” teması altında çeşitli etkinlikler yapılmaktadır.
Astım nasıl bir hastalıktır, tanı nasıl konulur ve hastalık belirtileri nelerdir?
Astım akciğer içi hava yollarında daralmaya neden olan ve alevlenmeler ile seyreden kronik bir akciğer hastalığıdır. Hava yollarındaki bu daralmanın nedeni mikrobik olmayan bir tür iltihap nedeniyle hava yolu düz kaslarının kasılması ve hava yolu duvarının şişmesidir. Hastalık tekrarlayan nefes darlığı, nefes alıp verirken ortaya çıkan hırıltı/hışıltı/ıslık sesi, göğüste baskı hissi ve öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir. Hastaya ve hastalığın şiddetine bağlı olmakla birlikte belirtilerin bazen bir bazen de tümü görülebilir.
Astım tanısı öykü, fizik muayene ve laboratuvar parametreleri ile konulur. Hastadan alınan ayrıntılı anamnez (öykü) yanısıra solunum fizik muayenede elde edilen hava yolu daralma belirteçlerine dair bulgular, solunum fonksiyon testleri ve allerjik deri testleri tanıyı desteklemektedir.
Astım ne sıklıkta görülmektedir?
Dünyada yaklaşık 300 milyon kadar astımlı hasta olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık her 12-13 erişkinden biri ve 7-8 çocuktan biri astım hastasıdır. Bununla birlikte astım sıklığı yıllar içerisinde giderek artmaktadır.
Astımlı hastalar nasıl yaşamalılar?
Astımlı hastalar, çevresel olarak yakınmalarını arttıran faktörlere dikkat etmek koşulu ile günlük yaşamda diledikleri birçok şeyi yapabilirler. Astımlı hastaların günlük aktivitelerini kolayca yapabilmesi, hobileri ile uğraşması, kısaca yaşamın içinde aktif olarak yer almaları hekimlerin en fazla hedeflediği noktalardan biridir.
Astım tedavi edilebilir bir hastalık mıdır?
Astım tedavisinin amacı hastalığın kontrol altına alınması ve sağlanan bu durumun idame ettirilmesidir. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de bu hastalığın tedavisi ile ilgili gerekli her türlü ilaç ve malzeme bulunmaktadır. Uygun ilaç tedavisiyle astımlılar iş ve okul dâhil günlük yaşamlarına, hastalık nedeni ile herhangi bir kısıtlanma olmadan devam edebilirler. Astım ilaçlarının büyük bir kısmı soluk alma yolu (inhalasyon) ile kullanılan ilaçlardır ve bu yolla daha az yan etki ile direk hava yollarında istenen tedavi edici etkiyi oluştururlar. İnhalasyon yolu ile kullanılan ilaçların her biri özel cihazlar içinde yer almaktadır. Tedaviye başlanırken bu özel cihazların kullanım şekli mutlaka hastalara doğru bir şekilde görsel ve yazılı bir şekilde anlatılmalıdır.
Astımlı hastalar spor yapabilir mi?
Astım hastalığı spor yapılmasına engel değildir. Astımlı hastalar öncesinde hekimlerinden gerekli önerileri alarak ve çevresel tetikleyicilere dikkat ederek yürüyüş, hafif koşu, yüzme hatta performans sporlarını yapabilirler.
Astımlı hastaların spor yapmasının astıma faydası var mı?
Astımda özellikle çocukluk yaş grubunda fiziksel aktivitenin artırılmasının, mümkünse düzenli sporun hastalığın seyrine olumlu katkıları olduğu gösterilmiştir. Bu sayede günlük kullanılan ilaç dozları, randevusuz hekim başvuruları ve astım nedeniyle hastaneye yatışlar, acile başvuruların azaltılabildiği saptanmıştır.
Hava Kirliği ve İklim Şartlarının Astım ile İlişkisi Var mıdır?
Havada ani gelişen nem ve ısı değişiklikler sonrası astım belirtileri başlayabilmektedir. Genellikle kış aylarında ve yağışlı havalarda yakınmalar artar. Motorlu taşıtlardan, sanayi ve konutlarda kullanılan yakıtlardan kaynaklanan gaz ve tanecikler solunum yollarını tahriş eder.
Dış ortamda hava kirliliğinin yoğun olduğu günlerde gereksiz aktivitelerden kaçınılmalı, evin pencereleri kapalı tutulmalı, gerekmiyorsa dışarı çıkılmamalıdır.
Astımı olan hastalar kesinlikle tütün/tütün ürürnü kullanmamalı ve bu ürünlerin kullanıldığı ortamda bulunmamalıdır.
Astımlı hastaların beslenmesinde nelere dikkat etmesi gerekir?
Astımlı hastaların daha öncesinde tanı konulmuş besin alerjileri olmadıkça özel bir diyet yapmalarına gerek yoktur. Sağlıklı beslenmenin temel ilkeleri astımlı hastalar için de geçerlidir. Obesitesi olan astımlı hastaların doktor ve diyetisyen gözetiminde kilo vermeleri astım seyrine olumlu katkı sağlamaktadır . Ülkemizde astımlı hastaların %10’undan fazlasının halen sigara içmekte olduğu ve %30-40’nın obez olduğu bildirilmiştir. Yapılan araştırmalarda sigarayı bırakmanın ve obez hastaların kilo vermesinin, astımın kontrolünü kolaylaştırdığı gösterilmiştir.
Astımı kontrol altında tutmak için astımlı hastalar ne yapmalıdır?
Astım kontrolünü güçleştiren etkenler arasında ilaçların doğru teknikle ve düzenli kullanılmamasının yanı sıra, sigara dumanı, alerjenler ve kimyasallar gibi tetikleyicilere maruz kalmak ve obezite sayılabilir. Yapılan araştırmalarda hastaların ilaçlarını doktorunun önerdiği şekilde kullanmasının, sigarayı bırakmanın ve obez hastaların kilo vermesinin, sağlıklı ve dengeli beslenmenin, düzenli ve uygun egzersizler yapmanın, solunan ortam havasını temiz tutmanın astımın kontrolünü kolaylaştırdığı gösterilmiştir.
Dr. Öğr. Üye. Hayriye Bektaş Aksoy
Göğüs Hastalıkları Uzmanı